Áp lực kép cho ngành bao bì

Ngành hàng thực phẩm phát triển mạnh khiến lĩnh vực bao bì đóng gói luôn đạt mức tăng trưởng bình quân 15 – 20%/năm. Riêng bao bì nhựa đã đạt mức tăng trưởng 25%/năm. Cơ hội này dẫn đến sự cạnh tranh gay gắt giữa các doanh nghiệp sản xuất bao bì trong và ngoài nước. Và, trong cuộc đua tranh ấy, phần thua luôn nghiêng về doanh nghiệp Việt. Doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa đang tỏ ra đuối sức khi phải chịu áp lực kép: vừa phải cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài vừa bị lệ thuộc vào nguồn nguyên liệu và yếu thế trong cuộc chạy đua kỹ thuật, máy móc công nghệ cao…

Theo thông tin từ Hãng Nghiên cứu thị trường Euromonitor, nhu cầu bao bì thực phẩm tại Việt Nam trong năm 2015 là 3,915 triệu tấn, vào năm 2020 sẽ là 5,396 triệu tấn, tăng 38%, trong khi nhu cầu của toàn thế giới trong giai đoạn 2015 – 2020 chỉ tăng 13%.

Doanh nghiệp Việt đuối sức

Theo bà Nhan Húc Quân, các doanh nghiệp bao bì FDI có nhiều lợi thế hơn doanh nghiệp trong nước. Máy móc, công nghệ của họ rất hiện đại, dây chuyền sản xuất khép kín từ A đến Z, hầu hết tự động hóa nên chi phí thấp và năng suất rất cao. Bấy nhiêu cũng đủ lợi thế hơn doanh nghiệp nội về giá thành, nhất là từ tháng 2 đến nay, giá giấy nguyên liệu biến động qua 2, 3 chu kỳ và nay đang tăng tới 10%. Thực tế cho thấy, với các loại bao bì đòi hỏi chất lượng cao, thị phần hiện vẫn tập trung vào các công ty nước ngoài như Tetra Pak (Thụy Điển), Combibloc (Đức)… Cũng theo bà Quân, ngoài áp lực công nghệ và dây chuyển đủ yếu tố an toàn thực phẩm thì việc chạy theo nhu cầu thị trường và cạnh tranh giá cũng thêm áp lực cho Doanh nghiệp trong nước. Ví dụ, thay vì phải dùng sản phẩm với bao bì bỏ đi thì người tiêu dùng thích chọn mua sản phẩm mà sau khi dùng, bao bì có thể trở thành vật dùng khác, vì vậy, dây chuyền sản xuất bao bì giấy mà New Toyo nhập về phải thay đổi, phải mua thêm thiết bị sản xuất các loại bao bì 50% giấy, 50% nhựa.

Chia sẻ thêm về áp lực cạnh tranh, ông Trần Quang Minh – Giám đốc Công ty Bao bì Thu Quang cho rằng, nhu cầu bao bì cho ngành dược phẩm còn nhiều tiềm năng phát triển. Tuy nhiên, đa số doanh nghiệp FDI đều nhập bao bì từ nước ngoài, một số sử dụng bao bì trong nước thì lại coi bao bì chỉ là một công đoạn phụ trợ trong sản phẩm, không cần bao bì quá đẹp để thu hút người dùng như các sản phẩm tiêu dùng nên luôn đòi hỏi doanh nghiệp cung ứng phải hạ giá thành. Thường một năm, các công ty dược FDI xem xét đơn giá để chọn nhà cung ứng giá tốt nhất. Vì vậy, các doanh nghiệp nhỏ và vừa thường bị động kế hoạch sản xuất và tích trữ nguồn nguyên liệu do không có các hợp đồng lớn lâu dài, ổn định.

Tuy nhiên, do phải nhập nguyên liệu giấy bằng ngoại tệ với giá luôn biến động, trong khi đồng Việt Nam lại ổn định nên các doanh nghiệp bao bì trong nước nói chung và Tân Tiến Toàn Phát không chủ động được giá nguyên liệu, đôi lúc bị động thời gian do nguyên liệu về trễ hoặc khan hiếm khiến năng lực cạnh tranh giảm”.
Chính vì sợ bị động nguồn hàng nên hiện nay, nhiều doanh nghiệp đang phải cùng lúc sử dụng 2, 3 công ty cung ứng. Ông Nguyễn Lâm Viên – TGĐ Công ty Vinamit chia sẻ: Bao bì chính là bộ mặt của sản phẩm, đồng thời cũng là phương tiện để bảo quản sản phẩm, tạo lực hút, lực kéo cho khách hàng, vì vậy, các doanh nghiệp hiện nay rất ý thức đầu tư cho bao bì. Cụ thể, Vinamit luôn dành kinh phí từ 5 – 10% cho chi phí đầu tư bao bì, thông thường, chi phí này chỉ dành cho marketing. Điều đáng mừng là các doanh nghiệp bao bì nội địa hiện nay đã đủ năng lực “đi theo” nhu cầu của các doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, Vinamit vẫn phải cùng lúc chọn 2 đối tác để tránh rủi ro những lúc cao điểm doanh nghiệp không đáp ứng kịp. Bên cạnh đó, năng lực và thế mạnh của mỗi doanh nghiệp bao bì cũng khác nhau”.

Trên thực tế, việc chọn nhiều đơn vị gia công bao bì cũng gây khó khăn cho doanh nghiệp. Đơn cử như câu chuyện của các doanh nghiệp sữa, khi đặt gia công ở 2 công ty bao bì khác nhau, dù mẫu mã y chang nhưng do thiết kế máy và dập khác nhau nên khi ra sản phẩm, người tiêu dùng tưởng nhầm là hàng giả. Hậu quả là các doanh nghiệp này đã phải chi tiền cho quảng cáo để khẳng định sản phẩm đúng là của công ty mình sản xuất. Song, với những bao bì đòi hỏi chất lượng cao để bảo quản sản phẩm thực phẩm thì hiện nay vẫn rất ít doanh nghiệp Việt sản xuất được. Chẳng hạn như bao bì sữa vẫn là “mảnh đất riêng” của các doanh nghiệp nước ngoài. Bên cạnh đó, các loại bao bì giấy có PE chống thẩm thấu hay loại túi có yêu cầu vừa xếp hông vừa có zipper kéo lại khi sử dụng chưa hết thì các doanh nghiệp Việt cũng chưa làm tốt như nước ngoài.